Ασφαλής Χρήση
Η καύση ξυλείας σε τζάκια και σόμπες περικλύει κινδύνους που πρέπει να τους γνωρίζει κανείς και να προλαμβάνει την εμφάνισή τους. Σημαντικότεροι εξ αυτών είναι η διασπορά της φωτιάς στο σπίτι ή την καμινάδα, η εισπνοή καπνού και η δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα.
Η φωτιά στο σπίτι μπορεί να εκδηλωθεί από σπίθα που προκαλεί ανάφλεξη υλικών που βρίσκονται γύρω από ανοιχτά, κυρίως, τζάκια, όπως κουρτίνες, χαλιά κλπ. Έχουν παρατηρηθεί και φωτιές από φλεγόμενα κούτσουρα που κύλησαν έξω απο την εστία σε παραφορτωμένα τζάκια ενώ και η χρήση οινοπνεύματος ή πετρελαίου για την ταχύτερη έναυση των καυσόξυλων έχει συχνά οδηγήσει σε τραγικά αποτελέσματα. Εξάπλωση φωτιάς σε σπίτια έχει ακόμα προκληθεί από ανάφλεξη διακοσμητικών ή άλλων ευφλεκτων αντικειμένων που ήταν σε επαφή με αμόνωτους καπναγωγούς ενώ και ξύλινες στέγες έχουν αναφλεγεί από διασπορά φωτιάς από φλεγόμενες καμινάδες λόγω συσσόρευσης κρεοζώτου σε αυτές.
Για την αποφυγή του σοβαρού αυτού κινδύνου πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση εύφλεκτων αντικειμένων γύρω από την εστία, να καλύπτονται τα ξύλινα δάπεδα και να χρησιμοποιείται πάντα παραβάν στα ανοιχτά τζάκια. Η ξυλεία πρέπει οπωσδήποτε να είναι στεγνή (ποσοστό υγρασίας μικρότερο του 30%) και να καίγεται πάντα με έντονη φλόγα για να αποφεύγεται η εναπόθεση κρεοζώτου στην καμινάδα. Μαυρισμένα πυρότουβλα μέσα στην εστία, μαύρες, γυαλιστερές εναποθέσεις στα μαντεμένια μέρη του τζακιού ή της σόμπας, μαυρισμένα τζάμια στις κλειστές εστίες καθώς και συστηματική αποβολή ορατού καπνού από την καμινάδα είναι ενδείξεις ατελούς καύσης των ξύλων και ανάγκης συστηματικού καθαρισμού του κρεοζώτου από τον καπναγωγό.
Κρίνουμε ιδιαίτερα σημαντικό και προτείνουμε να έχει κάθε σπίτι έτοιμο σχέδιο δράσης για την περίπτωση φωτιάς και όλα τα μέλη της οικογένειας να είναι ενημερωμένα ή και εκπαιδευμένα για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου ενδεχομένου. Κατά την καύση των ξύλων, ειδικά όταν αυτή είναι ατελής, παράγεται καπνός που εκτός από διοξείδιο του άνθρακα και υδρατμούς περιέχει, μεταξύ άλλων, μικροσωματίδια (πίσσας και στάχτης), μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου και του θείου, τοξικές χημικές ενώσεις (υδρογονάνθρακες αλειφατικούς και αρωματικούς, διοξίνες, φουράνια, ακρολεΐνη κ.α.). Ο καπνός φυσικά έχει και υψηλό θερμικό περιεχόμενο που μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στον άνθρωπο.
Διαρροή καπνού από μια εστία, είτε αυτή είναι μεγάλης έκτασης είτε είναι μικρής έκτασης αλλά παρατεταμένης διάρκειας , και εισπνοή του από άνθρωπο μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα, ερεθισμό και φλεγμονή της αναπνευστικής οδού και των πνευμόνων καθώς και ασφυξία λόγω της ανεπάρκειας οξυγόνου. Συμπτώματα έκθεσης σε καπνό μπορεί να είναι η δύσπνοια, ο βήχας, ο ερεθισμένος λαιμός και τα μάτια ή και πονοκέφαλος. Σε περίπτωση διαρροής καπνού από ένα τζάκι ή μια σόμπα πρέπει αμέσως να απομακρυνθούν από τον χώρο ηλικιωμένοι, παιδιά και πάσχοντες, να ανοιχθούν όλα τα παράθυρα και να κατασβεστεί η φωτιά. Μια εστία που συστηματικά παρουσιάζει έστω και μικρή επιστροφή καπνού (δημιουργία αισθήματος ερεθισμένου λαιμού, ελαφρά ζάλη) πρέπει να μην χρησιμοποιείται και να επανασχεδιάζεται για να λειτουργεί σωστά.
Η έκθεση σε υψηλή συγκέντρωση μονοξειδίου του άνθρακα προκαλεί τον θάνατο μέσα σε λιγα λεπτά της ώρας για αυτό και κάθε σπίτι που έχει εστία καύσης ξύλου, αερίου ή πετρελαίου για οποιαδήποτε χρήση πρέπει να έχει εγκατεστημένο σύστημα προειδοποίησης για τον σιωπηλό, αυτόν δολοφόνο. Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα άοσμο, άχρωμο δηλητήριο το οποίο εισπνεόμενο δεσμεύει την αιμοσφαιρίνη και δεν της επιτρέπει να προσλάβει οξυγόνο για να το μεταφέρει στους ιστούς μας. Η έκθεση σε αυτό λειτουργεί σωρευτικά με αποτέλεσμα να είναι δυνατόν να προκληθεί θάνατος από την εισπνοή αέρα με μικρή συγκέντρωση μονοξειδίου του άνθρακα για αρκετή ώρα. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης ξεκινούν με πονοκέφαλο, ζάλη και ναυτία που σύντομα οδηγούν σε αδυναμία, δύσπνοια, λιποθυμία και θάνατο.
Τα μαγκάλια που συχνά αφήνονταν να σιγοκαίνε τα βράδια για να ζεσταίνουν τα σπίτια στα χωριά έχουν οδηγήσει στον θάνατο πολλούς ανθρώπους που στον ύπνο τους εισέπνευσαν μονοξείδιο του άνθρακα από την ατελή καύση των κάρβουνων. Το φαινόμενο θα ήταν πολύ συχνότερο αν τα κουφώματα των παλιών σπιτιών έκλειναν ερμητικά όσο τα σύγχρονα κουφώματα. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουμε συχνά σοκαριστεί από τον απροσδόκητο θάνατο και νέων ανθρώπων με τον τρόπο αυτό. Μαγκάλια σε σύγχρονα, σχετικά «αεροστεγή» σπίτια που δεν τροφοδοτούνταν με επαρκή αέρα οδηγήθηκαν σε ατελή καύση, παραγωγή μονοξειδίου του άνθρακα σε υψηλές συγκεντρώσεις, δηλητηρίαση και θάνατο των ενοίκων στον ύπνο τους.
Συνιστούμε την εγκατάσταση αισθητήρων καπνού και μονοξειδίου του άνθρακα σε υπνοδωμάτια αλλά και χώρους που υπάρχουν εστίες (όχι πολύ κοντά σε αυτές γιατί μπορεί να προκαλούνται αναίτιοι συναγερμοί από πρόσκαιρες αιχμές στις συγκεντρώσεις των καπναερίων) και ο συστηματικός έλεγχος της καλής τους λειτουργίας. Ιδανικά, για το μονοξείδιο του άνθρακα, οι αισθητήρες πρέπει να έχουν μεγάλη ευαισθησία (από 5-10 ppm) για να μπορούν να προλάβουν και την παρατεταμένη έκθεση σε μικρές συγκεντρώσεις.